Punt van Reide van topografische kaart uit 1933. Let ook eens op de wierde die op het Landpunt Reide ligt en de weg die 1933 nog gedeeltelijk herkenbaar is. Bron: Wikipedia, Punt van Reide. Auteur uploader: Roepers. Licentie: Publiek domein vanwege ouderdom.
De Punt van Reide is een buitendijks gebied gelegen op de grens van Eems en Dollard. Deze landtong wordt gekenmerkt als een hoge kwelder en is ongeveer 45 hectare groot. De Punt van Reide wordt beschermd door een dijk en een reeks kribben en strekdammen die de stroom en de golven breken. Het is een bijzonder gebied. Het is eigendom van de Staat der Nederlanden en aangewezen als staatsnatuurmonument, het beheer wordt uitgevoerd door Het Groninger Landschap, behalve de dijk want die wordt onderhouden door Rijkswaterstaat.
Een schoon dorp
De landtong is zo'n 500 jaar geleden is ontstaan uit een overblijfsel van een vroegere oeverwal van de rivier de Eems. De hoge kwelder kan worden beschouwd als een hallig, een speciaal kweldertype dat alleen voorkomt in het waddengebied van Schleswig Holstein. Daar bevinden zich een vijftiental eilandjes waarvan een aantal bewoond zijn. Die bewoning in de vorm van een enkele boerderij of een groepje boerderijen is gesitueerd op wierden. Tussen 1200 en 1300 werden er dijken aangelegd om het opgeslibde land en het achterland te behoeden voor de zee, maar de achter de dijken liggende veengronden, ingeklonken door ontginning en ontwatering, kwamen steeds lager te liggen.
In 1569 kwamen de Watergeuzen langs. Zij plunderden de kerk en namen het kerkzilver mee. Tijdens de 80-jarige oorlog (1568-1648) heeft de Spaanse stadhouder een schans om Westerreide gebouwd om de ingang van de Eems te bewaken. Hij joeg de bewoners weg omdat zij in het schootsveld zaten en verbrandde hun huizen. De schans wisselde regelmatig van eigenaar tot graaf Willem Lodewijk in 1589 hem uiteindelijk in handen kreeg en de Spanjaarden wegjoeg. Hij legde een tweede schans aan op de punt van de landtong, waarna die van Westerreide werd geslecht en de kerk gesloopt. In 1575 is er nog een kerk. Tot 1830 hebben er nog drie huizen gestaan, één op de verhoging waar Westerreide lag en twee op de schans op de punt.
Om ervoor te zorgen dat er niet nog meer land weg zou slaan, werd de Punt van Reide versterkt en een strekdam aangelegd om de vloedstroom uit de kust te houden. De Punt van Reide is het enige buitendijkse gebied waar nog restanten van wierden te vinden zijn. De landtong heeft daarom een grote cultuurhistorische waarde. Staande op de dijk zie je bij een normale springvloed de twee wierden op de landtong nog boven water uitsteken. Het betreft hier de wierden van het dorp Westerreide, 'een schoon dorp, zelfs met twee kerken', zo vermelden Stratingh en Venema in hun voortreffelijke monografie over de Dollard uit 1855. 'Na de doorbraak blijft Westerreide nog lang bestaan. Pas tegen het eind van de 16e eeuw is het te niet gegaan en wordt er een schans aangelegd op de uiterste oostpunt.' De Punt van Reide is vanaf die tijd steeds door dijken beschermd geweest. Dat heeft samen met de moeilijk erodeerbare ondergrond er toe geleid dat de Punt van Reide tot op heden nog bestaat. Er werd eertijds een jaarmarkt gehouden onder de naam Reidermarkt. 'Thans', zo schrijven Stratingh en Venema in 1855, 'bestaan er nog slechts drie huizen, van de overblijfselen der kerk of van het kerkhof is voor jaren nog een zerken doodkist opgegraven. Dat, met de naam Reide, is alles wat is overgebleven van Westerreide.'
Foto boven: van mei tot september zijn er vele zeehonden te zien.
De Punt van Reide is een oude oeverwal van de rivier de Eems. Nu is het een buitendijkse landtong die tussen 1300 en 1500 is ontstaan, doordat het land ten oosten ervan wordt weggevaagd door het zeewater. In die tijd ontstaat de Dollard, waar eens het welvarende landschap Reiderland met ruim dertig dorpen ligt. Voor de overstromingen zijn er op de oude oeverwal twee dorpen: Westerreide en Oosterreide. Beide dorpen worden gescheiden door de monding van de Reider Ae en de Reiderzijlen. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog is Reide van strategisch belang omdat van hieruit de scheepvaart op de Eems kan worden beheerst.
Militaire veldslag De Punt van Reide heeft een belangrijke rol gespeeld bij militaire veldslagen. Zo leverde Willem-Lodewijk op de landtong een slag met de Spanjaarden. In de Tweede Wereldoorlog wordt op het uiteinde van de Punt door de Duitsers een geschutsbunker gebouwd om Emden te beschermen en komen er zoeklichten te staan. Dat alles om de ingang van de haven van Emden en Emden zelf te beschermen tegen bommenwerpers. Een stormvloed verwoest echter alles en vervolgens gaan de Duitsers Fiemel bouwen. Ook op de dijk is nog een restant van een geschut te zien (zie foto boven).
Sluis der mislukking Er heeft nog een gebouw bij de Punt van Reide gestaan, een kunstwerk noemt men dat in waterstaatskringen. In 1972 wordt er de sluis gebouwd. Een bouwwerk op een verkeerde plaats, van verkeerde afmetingen en met een verkeerde intentie gebouwd. Het is bedoeld om water en schepen te schutten van een aan te leggen kanaal, maar dat is nooit gegraven. Journalist Cees Stolk noemt dit gebouw terecht de sluis der mislukking. Immers het is het symbool van het falende beleid uit de jaren '70. De Werkgroep Dollard heeft in die tijd altijd gepleit om niet zomaar iets te bouwen, maar met steekhoudende argumenten te komen. Die zijn nooit gegeven. In het kabinet Den Uyl is het met name staatssecretaris Wim Meijer geweest die zijn nek heeft uitgestoken om 'een eens genomen beslissing terug te draaien als men niet duidelijk kan aantonen dat het natuurgebied door de maatregel schade zal oplopen.' Een zinsnede die staat in de regeringsverklaring uit 1973 van het kabinet Den Uyl.
Monument van wanbeleid Als de Groningse gedeputeerde voor waterstaatszaken Johan Remkes een aantal jaren geleden de sloop van de overbodige sluis met enig feestelijk vertoon wil realiseren, wordt hem dat afgeraden, want het zou veel oude wonden openen. Nog altijd is er onder de ouderen uit de streek, met name boeren en waterschapsmensen, verbitterheid over het niet doorgaan van het kanaal. Wel is het dan Remkes die gesuggereert de sluis te laten staan en die door een of meerdere kunstenaars te laten bewerken tot een monument van wanbeleid uit de jaren '70. Zoals bekend is dat niet gebeurd. De sluis met een waarde van 30 miljoen is bedolven onder een hoop grond.
Polder Breedbaart De Punt van Reide is nu een natuurgebied en als Groningers, maar ook als Nederlanders mogen we trots zijn op onze enige schiereiland dat we nog hebben. Het Groninger Landschap heeft de Polder Breedbaart, ten zuiden van het schiereiland, weer onder water laten lopen om zo een waardevol natuurgebied te creëren. De andere twee meertjes zijn de vroegere sluiskolken. Op de achtergrond stroomt de Eems.
De Reidehoeve De Buitenplaats Dollard of Reidehoeve is een bezoekerscentrum van het Groninger Landschap voor de Dollard. Het centrum ligt in Termunten aan de voormalige zeedijk bij de polder Breebaart en heeft een uitkijkpost over die polder. Het centrum is het beginpunt voor excursies in het Dollardgebied en de Punt van Reide. Op de dijk kunnen bezoekers vanachter een wand de zeehonden bekijken van mei tot en met september, zonder de dieren te verstoren. Er is een afrastering aangebracht zodat bezoekers goed naar de wand worden geleid. Deze is uitsluitend via een traf bereikbaar. De verwachting is dat de eerste zeehonden medio mei te zien zijn. Het gebied rond polder Breebaart trekt jaarlijks tienduizenden bezoekers. Vele mensen komen speciaal voor de zeehonden die vlak achter de dijk liggen. Op sommige dagen liggen er tegen de driehonderd dieren. Het gaat om zowel mannetjes, vrouwtjes als een groot aantal jonge zeehonden. De jonge dieren wordt in het water bij de Punt geleerd te zwemmen en te jagen naar vis. Het Groninger Landschap, het waterschap Hunze en Aa’s en de zeehondencrèche in Pieterburen besloten om een speciale kijkwand te plaatsen om te voorkomen dat mensen de dijk opklimmen en zo de zeehonden verstoren. De dieren schrikken namelijk van bewegende silhouetten op de dijk, maar wennen wel aan een kijkwand zolang de mensen er maar achter blijven en er niet naast of voor gaan staan. De kijkwand wordt in de herfst, bij het begin van het stormseizoen weer verwijderd.
Geretateerde artikelen:
Bronnen: 6. De verhalen van Groningen.nl. 7. Egge Knol, 'Nooit verdwenen Dollardland', in: Karel Essink (red.), Stormvloed 1509. Geschiedenis van de Dollard, Groningen: Stichting Verdronken Geschiedenis 2013, p. 117-126. In dit artikel (Nooit verdwenen Dollardland) wordt de geschiedenis van de Punt van Reide nog vollediger verteld.
|
|||||||||||||||
Een uitgebreid artikel over de geschiedenis van de Punt van Reide 
Punt van Reide (het artikel dat je nu leest)
